4 Şubat 2008'de, saat 19'da daha önce hiç olmamış bir şey oldu:
Nasa, bir şarkıyı yıldızlararası radyo mesajı olarak uzayın derinliklerine yolladı.
Bu tarih, Nasa'nın kuruluşunun 50., Across the Universe kaydının da 40. yılıydı.
Şarkı, Dünya'dan tam 431 ışık yılı uzaklıkta yer alan Kutup Yıldızı ( Polaris ) 'e doğru, saniyede 300bin km hızla ilerliyor.
Bu muhteşem şarkının uzaya gönderilme hikayesine geçmeden önce enteresan bir bilgi vermek istiyorum.
Nasa ve Beatles'ın uzay macerası aslında 30 yıl gecikmeyle hayata geçti.
Nasıl mı? Cevaplar için bundan 43 yıl geriye gitmemiz gerekiyor. 1977'ye...
Voyager Yıldızlararası Uzay Araçları ve Altın Plak Projesi
1977 yılından beri uzayda olan iki uzay aracı var. Bunlardan birisi, Voyager I Uzay Mekiği. Saatte 61,500km hızla ilerlemeye devam eden ve an itibarıyla Dünya'dan tam 22.3 milyar kilometre uzakta olan bu araç, 2012 senesinde Güneş Sistemi dışına çıktı. Yıldızlararası Uzay 'da yolculuğuna devam eden Voyager I ve kardeşi Voyager II ( o da 18.5 milyar kilometre uzakta ) çok kıymetli birer kargo taşıyorlar:
Plaklar, aslında, dünya dışı akıllı yaşam formlarının ya da gelecekteki insanların bulması niyetiyle hazırlanmış birer zaman kapsülü.
Her plak, Dünya'daki hayatın ve kültürlerin çeşitliliğini gösteren seçilmiş sesler ve görüntüler içeriyor.
Gelin, içeriklerine biraz daha detaylı bakalım.
" Sayın Türkçe bilen arkadaşlarımız… Sabah şerifleriniz hayırlı olsun. "
Bu cümle, o dönemde Cornell Üniversitesi 'nde, bugün ise Arizona Üniversitesi 'nde çalışan arkeolog Peter Ian Kuniholm tarafından kaydedilmiş. Kuniholm, uzun yıllar Türkiye ve Yunanistan'da arkeoloji çalışmalarında bulunmuş çok önemli bir bilim insanı ve Türkçe'yi de bu dönemde öğrenmiş. Proje ekibinin etrafında hiç Türk olmadığı için ses kaydını kendisinden rica etmişler. Mr. Kuniholm bizim için çok önemli bir iş yapmış diyebilirim.
Bu ses kaydı sonsuz uzay boşluğunda, binlerce yıllık medeniyetimizden geriye kalan tek şey olabilir!
Düşünsenize, Voyager, yıldızlararası uzayda gramofonu olan bir akıllı yaşam formuna denk geliyor ve uzaylılar " sabah şerifleriniz hayrolsun " demeye başlıyorlar:)
Neden merhaba değil de " sabah şerifleriniz hayrolsun " ?
Kuniholm'un kaleminden:
“60’lı yıllarda Robert Kolej’de İngilizce öğretmenliği yaptım. Sınıfım Behçet Kemal Çağlar’ın edebiyat sınıfıyla yan yanaydı ve beni her sabah öyle selamlardı. Basit bir merhaba veya günaydından daha süslü bir selam. Ben de Behçet Bey’in bana her gün verdiği selamı vermiş oldum yani. Diğer yaşlı edebiyat hocaları da öyle konuşurdu. Onları dinlemek büyük keyifti. Birbirlerine günaydın demeleri her sabah 15 dakikayı bulurdu.”
Plaklarda neler var?
I) Akad, Sümer, Türkçe, Rusça gibi 55 dilde farklı selamlama ses kayıtları.
II) Matematik tanımlarından, gezegenlerin resimlerine, yunuslardan Olimpiyatlar'a kadar uzanan 115 adet görsel.
Örnek:
Ürgüplü İhtiyar
Bu fotoğraf, tahmin edeceğiniz üzere, plaktaki görsellerden birisi.
National Geographic arşivinde bulunan bu fotoğrafta Ürgüplü bir ihtiyar görünüyor.
III) Gökgürültüsü, rüzgar, yağmur, hayvan ve makina sesleri gibi ses örnekleri
IV) Bach, Beethoven, Mozart, Louis Armstrong, Chuck Berry gibi dünyaca ünlü besteci ve müzisyenlere ve farklı kültürlere ait folklorik müzikler.
Müziklerin tüm listesi:
Voyager Altın Plaklar ve Büyük Bilim İnsanı Carl Sagan
Carl Sagan ismi birçoğumuz için yabancı değil. Bizler onu Kozmos Belgeseli, Contact Kitabı ve Pulitzer Ödüllü Cennetin Ejderleri Kitabı ile tanırız.
Popüler Bilim denildiğinde akla ilk gelen isimlerden olan ve geniş kitlelere bilimi sevdirmek için çok önemli çalışmalar yapan büyük dahi, aynı zamanda 600'den fazla bilimsel makale ve yazı yazmış, bu yazılarından 30000'den fazla akademik alıntı yapılmış muhteşem bir akademisyendir.
Voyager Altın Plak Projesi Carl Sagan'a aittir. Dolayısıyla, içerik seçimindeki en büyük rol de onundur. Tam bu noktada, başlığımızı hatırlamanızı istiyorum:
Across the Universe - The Beatles.
Carl Sagan ve Beatles'ın nasıl aynı konuda bir araya geldiğini anlatacağım; ancak öncesinde bir ara daha istiyorum sizden.
Konumuzla direkt ilgisi olmasa da, benim düşünsel hayatımda çok önemli bir rol oynayan, şahsi kanaatimce, dinlemesini bilen herkese çok derin anlamlar sunacak olan muhteşem bir Carl Sagan söylevini paylaşmak istiyorum:
Mavi Soluk Nokta
İmkanım olsaydı bu metnin tamamını her köşebaşına asardım. Her okulun ilk dersini bunun üzerine yapardım. Dünya'yı daha iyi anlatan bir fotoğraf ve metin olabilir mi...Sanırım olamaz.
Bu bölümün müzikle bir ilgisi yok; ancak Carl Sagan deyince bunu paylaşmak zorundaydım. Umarım sizi de, beni etkilediği kadar etkilemiştir.
Şimdi, konumuza dönelim.
Voyager'da Neden Beatles Yok ?
Bunun iki cevabı var. Birisi şaka birisi gerçek. Hangisinin hangisi olduğunu söylemem:)
1) Sagan'ın müzik öğretmeni ben değildim! Benden Beatles dersi dinlemediği için müzik zevki hep "eh işte" kaldı!
Yani, Dünya'yı tanıtan bir proje yapıp içine Beatles koymamak için başka bir açıklama gelmiyor aklıma:):
2) Sagan 1934 doğumluydu. Yani, tarihin gördüğü En Popüler Dört İngiliz, John-Paul-George ve Ringo - The Beatles tüm dünya gençliğini kasıp kavururken, kendisi 30lu yaşlarındaydı. Harvard Üniversitesi'nde dersler veriyor, uzayla ilgili çok önemli çalışmalar yapıyor ve büyük ihtimalle kafasını kaşıyacak vakit bulamıyordu. Dolayısıyla, Beatles ve temsil ettiği popüler kültür Sagan için çok bir anlam ifade etmiyordu.
Yine de, seçim komitesinde bulunan ve popüler müzik zevki kendisinden daha iyi olan bir grup arkadaşı ona acı gerçekleri hatırlatmıştı:
Dünyayı temsilen seçilen müziklerin olduğu bir plakta Beatles'ın olmamasını uzaylılara bile anlatamazsın!
Bu gerçeği anladığında hemen grupla temasa geçen Sagan, onlara Here Comes the Sun adlı şarkıyı seçmeyi teklif etti.
Grup üyeleri bunu seve seve kabul ettiler; ancak saçmasapan bir engel bunun olmasını engelledi:
Şarkının telif hakları EMI firmasındaydı ve firma çok yüksek miktarda para istiyordu!
( Beatles'ın, özellikle de Paul McCartney 'in telif hakları ile başının ne gibi dertlere girdiğini ileriki bir yazımda anlatacağım. İçinde Michael Jackson'ın da olduğu bir ihanet şebekesini çökerteceğiz :) )
Bu duruma kızan Sagan, " Hani All You Need is Love 'dı yalancılar! " demiş olmalı ki, Beatles bir anda projenin dışında kaldı. Onun yerine, Rock'n Roll 'un en büyük isimlerinden Chuck Berry ve onun Johnny B. Goodie şarkısı yer aldı.
Across the Universe Tek Başına Uzaya Gidiyor
2008'in 4 Şubatı'na gelene kadar, Nasa yetkililerinin Beatles ile ilgili çok sayıda girişimi oldu.
I) 1998'de keşfedilen Minik Gezegen 8749 : Nam-ı Diğer Beatles 8749
II) John Lennon, Paul McCartney, George Harrison ve Ringo Starr adlı astroidler
III) Birçok farklı uzay aracı mürettebatını ve hatta Curiosity adlı Mars Keşif Aracını uyandırmak için: ( kaynak )
IV) Merkür'deki kraterlerden birisinin ismi : John Lennon
Lennon'ın, Lucy in the Sky with Diamonds 'ta “Picture yourself in a boat on a river with tangerine trees and marmalade skies." diyerek tarif ettiği; nehirler, mandalina ağaçları ve turuncu bir gökyüzünden oluşan fantastik manzara bu olmasa gerek:)
Yine de, Güneş'e en yakın gezegenin üzerinde onun ismini taşıyan bir krater olması harika!
Ve sonunda tarih sayfaları 2008'e geldi...
Across the Universe:
Uzaylılara " Jai Guru Deva Om " ile sevgilerimizi yolluyoruz!
Şarkının hem ismi hem de sözleriyle muhteşem bir seçim olduğu açık. Sonsuz evrenin uyumunu gözler önüne seren, dinlerken içimizi dinginleştiren çok değerli bir müzik. Sözlerini çevirirsem şöyle oluyor:
" Kelimeler, kağıt kaseye dökülen sonsuz yağmur gibi uçup gider
Sürtünerek ilerleyip , evren boyunca kayar
Kader sözcükleri sevinç dalgaları berrak zihnimden beni kucaklayarak öpüp okşayarak sürükler .
Jai Guru Deva om. Hiçbir şey dünyamı değiştiremez!
Kırılan ışık hayalleri ,
beni tekrar tekrar çağıran bir milyon gözün dans etmesi sanki
ve evren boyunca düşünceler bir posta kutusunun içindeki
dinmeyen rüzgar gibi amaçsızca dağılıyor
Evren boyu çizgilerini sürerken bilinçsizce karışıyor
Jai Guru Deva om. Hiçbir şey dünyamı değiştiremez!
Kahkaha sesleri, gölgeler
beni tahrik ve davet ederek
gözlerimin önünde uçuşuyor
Etrafımda parlayan bir milyon güneş gibi
Jai Guru Deva om. Hiçbir şey dünyamı değiştiremez!
Jai Guru Deva om. Hiçbir şey dünyamı değiştiremez! "
Bu şarkının farklı sanatçılar tarafından yorumlanmış versiyonları için liste:
Yazıyı bu şarkıdaki bir Lennon esprisi ile bitireyim:
Jai Guru Deva om
Şarkıda bulunan ve Sanskrit Dili 'nde ( Hint-Avrupa dillerinden birisi ) olduğu için çevirmeden bıraktığım bu cümle, kabaca " her şeyi bilen Büyük Öğretmen Tanrı'ya selam " gibi bir anlama sahip.
Peki, İngiliz olan John Lennon neden Sanskrit Dili'nde bir söz yazmış ?
Bunun sebebi, Beatles'ın 1968 yılında gerçekleştirdiği Hindistan ziyaretine dayanıyor. Burada, Transandantal Meditasyon denilen bir meditasyon tekniğinin kurucusu Maharishi Mahesh Yogi adlı bir guru ile tanışıyorlar. Orada aldıkları eğitimler sonucunda, grubun gitaristi George Harrison o kadar etkileniyor ki, bu meditasyon hareketine 1 milyon dolar bağışlıyor. John Lennon ise en başından itibaren en ufak bir ilgi göstermediği gibi, ortamı ve oradaki kişileri sürekli ti'ye alan açıklamalar yapıyor.
Lennon aslında şarkıdaki mesajını Jai Guru Deva om 'dan sonra gelen cümlesi ile tamamlamış oluyor:
Hiçbir şey dünyamı değiştiremez!
Sürekli neyi, nasıl ve neden yapmamız veya yapmamamız gerektiğini dikte eden insanlara karşı kullanılabilecek bir bilgi verdim sizlere:)
Eğer, karşımızdaki Beatles'tan anlamayan, peşinden gelen " nothing's gonna change my world " cümlesini bilmeyen birisi ise çok yaratıcı olabilecek bir cümle, Jai Guru Deva om !
Sorarlarsa, " her şeyi bilen büyük öğretmene selam verdim " dersiniz:)
Neler Öğrendik? :)
Bu yazıda,
Voyager Altın Plaklar içinde Peru Düğün Marşı bile varken Beatles'ın olmadığını; yine de Nasa'nın bile Beatles'tan ve müziğin gücünden kaçamayacağını,
Gözünü para hırsı bürümüş EMI gibi firmalar yüzünden çok değerli projelerin eksik kalabileceğini,
John Lennon iseniz, hem Kutup Yıldızı'na doğru giden hem de bir Hint Gurusu ile dalga geçebilen şarkılar besteleyebileceğinizi,
Beatles adlı minik bir gezegen olduğunu ve
Plaklarda Ürgüplü bir amcanın fotoğrafının bulunduğunu okudunuz.
Okuyanlar için eğlenceli ve dolu bir içerik olduğunu umuyorum.
Kaynaklarımın hemen hepsini yazı içinde kırmızı renklerle gösterdiğim için bu sefer sayfa sonuna çok fazla bir şey bırakmadım.
Size fırsatını bulmuşken, geçen senelerde öğrencilerim için hazırladığım Beatles listelerimden birisini verip öyle gideyim.
Hoşça kalın!